Na wiecie żyje około 9 tysięcy gatunków ptaków. Występujš w bardzo różnych siedliskach, od pustyń po polarne lodowce. Sš stałocieplne i poza nietoperzami sš jedynymi kręgowcami, które potrafiš latać. Majš dzioby pozbawione zębów, a ich ciało okryte jest piórami. Składajš jaja w twardej skorupie.
========== TOKIBy mieć potomstwo, samiec musi przywabić samicę i jš zapłodnić. Służš temu rytualne zaloty, które samiec odbywa przed partnerkš. Obejmujš one piew, specyficzne ruchy lub prezentację barwnych piór. Rytuał udowadnia samicy, że samiec jest zdrowy i należy do właciwego gatunku. Jeli jego popisy zrobiš na samicy odpowiednie wrażenie, dochodzi do zapłodnienia i samica składa jaja.
Większoć ptaków jest dobrze przystosowana do lotu, ma opływowe ciało i opierzone skrzydła. Uderzajšc skrzydłami ptak popycha powietrze w dół, dzięki czemu odpycha sam siebie w górę. Ruch skrzydeł jest również pchnięciem do tyłu, dzięki czemu ptak porusza się do przodu. Ptaki mogš utrzymywać się w powietrzu nie poruszajšc skrzydłami, gdyż powietrze przepływajšc nad i pod skrzydłami wytwarza siłę nonš skierowanš ku górze.
Pióro składa się z tysięcy cienkich promyków. Większoć ptaków wytwarza najmniej trzy typy piór. Pióra puchowe zatrzymujš ciepło, działajš izolujšco. Pióra konturowe nadajš ciału opływowy kształt. Lotki sš duże i mocne, zapewniajš odpowiedniš siłę nonš podczas lotu.
Niektóre ptaki składajš jaja bezporednio na nagim podłożu, ale większoć chroni je budujšc gniazda. Ptaki budujš je z wielu różnych materiałów. Instynktownie wiedzš, jak konstruować gniazdo i gdzie je umiecić. U większoci gatunków w budowę zaangażowany jest i samiec, i samica.
W odróżnieniu od miękkich jaj gadów, jaja ptaków majš twardš skorupę. Ma ona drobne pory, przez co tlen przenika do wnętrza jaja. Niektóre ptaki, jak nurzyki składajš w sezonie rozrodczym tylko jedno jajo. Inne jak sikory, składajš więcej jaj i często wywodzš dwa lęgi w cišgu sezonu.
Wiele ptaków spędza zimę daleko od swoich miejsc lęgowych. Migracje sš wymuszone przez zmiany dostępnoci pokarmu. Aby trafić do celu, ptaki kierujš się znakami na lšdzie, np. linii brzegów; wiele gatunków używa jako kompasu Słońca i gwiazd, a także pola magnetycznego Ziemi.
ENCYKLOPEDIA PTAKÓW
OPIMUS Pascal Multimedia SA
Nienormalnš budowš piór odznacza się kura jedwabista, której pióra, przypominajšce puch, majš cienkie stosiny. Rasa ta powstała we wschodniej Azji i występuje głównie w białej odmianie. Ponieważ kury te dobrze wysiaduj jaja, często daje im się do wysiadywania bażantów, ozdobnych kaczek i innych wrażliwych ptaków.
dr Jan Hanzak
WIELKI ATLAS PTAKÓW
Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Lene, WWA 1974
Największym przedstawicielem kondorów jest kondor wielki, osišgajšcy rozpiętoć skrzydeł do 3,6m i ciężar 11kg, a żywišcy się wyłšcznie padlinš. Zamieszkuje on Andy do wysokoci 5000m n.p.m. Od jego czarnego upierzenia odbija biała kryza na szyi. W przeciwieństwie do wszystkich innych gatunków tej rodziny samiec kondora jest większy od samicy.
dr Jan Hanzak
WIELKI ATLAS PTAKÓW
Państwowe Wydawnictwa Rolnicze i Lene, WWA 1974
Występuje w Ameryce Północnej, jego długoć osišga 90cm. Wierzch jego upierzenia jest czarny z brunatnym cętkowaniem i szerokim pršżkowaniem. Twarz obrzeżona jest czarno. Występuje na Alasce i w północnej Kanadzie, aż do cieniny Magellana. Nie ma go na wyspach Morza Karaibskiego. Puchacz wirgiński występuje najchętniej na obszarach skalistych. Gniazda zakłada na występach skalnych lub w szczelinach. Samica składa jaja na gołej ziemi. O pożywienie troszczy się samiec. W pobliżu gniazda puchacza często można znaleć zapasy pożywienia. Również ten gatunek jest aktywny przede wszystkim o zmroku.
Kaczki, gęsi i łabędzie łatwo odróżnić od innych ptaków. Prawie wszystkie majš spłaszczone dzioby, krótkie nogi i opatrzone błonami pławnymi stopy. Większoć z nich dobrze lata. Ptaki te spędzajš dużo czasu na wodzie lub w jej pobliżu.
Upierzenia samców i samic ptaków często jest wyranie inne. Różnica jest w sezonie lęgowym bardzo dobrze widoczna, np. u kaczki mandarynki. Dzięki jaskrawemu ubarwieniu samiec zwraca na siebie uwagę samicy. Barwy ochronne samicy zapewniajš jej bezpieczeństwo gdy samiec wysiaduje jaja.
Kaczki majš różne sposoby żerowania. Dzięki temu kilka gatunków może ze sobš współistnieć nie konkurujšc o pokarm. Kaczki pływajšce zbierajš pożywienie z powierzchni wody, często zanurzajšc się "stajšc na głowie". Kaczki nurkujšce zdobywajš pokarm głębiej, nurkujšc pod wodš.
BERNIKLA HAWAJSKA była już zagrożona wyginięciem, ale została uratowana dzięki odpowiedniej ochronie. Niegdy liczny na Hawajach gatunek, stał się rzadki na skutek polowań i konkurencji gatunków wprowadzonych przez człowieka - w 1952 roku pozostało tylko około 30 osobników. Aby uratować gatunek, gęsi chwytano i rozmnażano w niewoli, a młode wypuszczano na wolnoć. Teraz na wyspach żyjš setki tych ptaków.
Ptaki blaszkodziobe występujš na całym wiecie. Większoć ze 155 gatunków jest zwišzana ze ródlšdem, ale żyje na wybrzeżach.
ENCYKLOPEDIA PTAKÓW
OPIMUS Pascal Multimedia SA
Większoć papug jest jaskrawo ubarwiona, wszystkie majš potężne, zakrzywione dzioby. Ich stopy zaopatrzone sš w dwa palce skierowane do przodu i dwa do tyłu, co zapewnia mocny chwyt. Często żyjš w hałaliwych stadach. Sš długowieczne, niektóre dożywajš 50 lat.
Papugi odżywiaj się niemal wyŁ cznie pokarmem rolinnym. Większoć gatunków je orzechy lub inne owoce, niektÓre żywi się nektarem, za jeden gatunek porostami i grzybami. Język papug pijšcych nektar ma "pierzaste" krawędzie, działajšce jak gšbka.
KAKAPO z Nowej Zelandii jest jedynš na wiecie papugš nielotnš. Żyje w lasach, żeruje nocš na ziemi. ZWISŁOGŁÓWKI, z południowo - wschodniej Azji, piš i odpoczywajš wiszšc głowami w dół. Największymi papugami na wiecie sš ary z Ameryki rodkowej i Południowej. Osišgajš one długoć do 90 cm.
Na wiecie żyje ponad 300 gatunków papug. Występujš głównie w regionach ciepłych, sš częstsze na półkuli południowej.
ENCYKLOPEDIA PTAKÓW
OPIMUS Pascal Multimedia SA
Większoć kukułek żyje w lasach tropikalnej i umiarkowanej strefy klimatycznej. Mniej więcej 2/3 gatunków z tej rodziny - w tym wszystkie północno-amerykańskie - budujš gniazda i zajmujš się młodymi. Pozostałe to pasożyty. Składaj jaja w gniazdach ptaków innych gatunków, wykorzystujšc je do opieki nad swoim potomstwem.
KUKUŁKI PASOŻYTNICZESamica euroazjatyckiej kukułki wykorzystuje małe ptaki piewajšce jako przybranych rodziców dla swojego potomstwa. Gdy znajdzie odpowiednie gniazdo, usuwa z niego jedno jajo, a na jego miejsce składa własne. Pisklę kukułcze wykluwa się jako pierwsze i niezwłocznie wyrzuca z gniazda pozostałe jaja.
Kukułki, które sš pasożytami lęgowymi, nie znajš swoich prawdziwych rodziców. Pónym latem młode kukułki migrujš samodzielnie na odległoć kilku tysięcy kilometrów. Wiedzš instynktownie, kiedy rozpoczšć tę podróż i kiedy jš zakończyć.
Do rodziny kukułek należy około 130 gatunków. Można je spotkać w
lasach niemal na całym wiecie. Hoacyn, daleki krewny kukułki,
żyje w Ameryce Południowej.
KUKAWKA SROKATA (Geococcyx californianus)
HOACYN (Opisthocomus hoazin)
ENCYKLOPEDIA PTAKÓW
OPIMUS Pascal Multimedia SA
Czaple i żurawie należš do dwóch odrębnych rzędów ptaków, choć wyglšdajš doć podobnie. Większoć z nich ma długi dziób i szyję, a także smukłe nogi. Żurawie poszukujš pożywienia na ziemi, natomiast czaple brodzš po wodzie i polujš na ryby i inne zwierzęta wodne.
Większoć czapli i żurawi ma długi, ostro zakończony dziób, który jest idealnym narzędziem do zabijania ryb lub chwytania małych zwierzšt. Dziób spokrewnionego z czaplš flaminga działa jak sito. Ptak ten żeruje zanurzajšc go w wodzie i odcedzajšc pokarm.
Bociany i flamingi sš kuzynami czapli. Majš one ciekawe zwyczaje lęgowe. Bocian biały buduje gniazdo z patyków, często na platformie na szczycie dachu. Flamingi żyjš na bagnach, gdzie jedynym budulcem jest błoto. Budujš z niego specjalne kopce, na szczycie których składajš jedno jajo. W ogromnym upale parujšca z błota woda chłodzi jajo.
ENCYKLOPEDIA PTAKÓW
OPIMUS Pascal Multimedia SA
Występuje w Europie i Azji. Zasiedla większe zbiorniki wód stojšcych o dobrze rozwiniętej rolinnoci wynurzonej, łšcznie z zatokami morskimi. Żywi się rolinami wodnymi, przez co chroniš wody od zbytniego zarastania. Gniedzi się na wyspach lub stertach wyschniętych trzcin w miejscu trudno dostępnym, w pobliżu wody. Składa od 5-10 zielonkawo oliwkowych jaj. Wysiaduje tylko samica przez 35 dni. Samiec czuwa w pobliżu, bronišc gniazda.
Na podstawie materiałów z OLIWSKIEGO ZOO
Występuje na zachodzie Kazachstanu, południu Syberii. Zamieszkuje rzeki i jeziora rozległych stepów i basostepów. Gniazduje na ziemi. Składa od 4 do 6 żółtawych jaj. Pokarm stanowi zielone częci rolin, ziarna.
Na podstawie materiałów z OLIWSKIEGO ZOO
Występuje w Afryce, na bliskim i rodkowym Wschodzie, nad Morzem Kaspijskim i Arabskim. Zamieszkuje wielkie jeziora z wysepkami, delty wielkich rzek, zalewy morskie. Pokarm stanowi ryby. Gniazduje gromadnie. W zniesieniu 1-2 jaja. W wysiadywaniu, które trwa 30 dni, biorš udział oboje rodzice, razem też opiekujš się potomstwem.
Na podstawie materiałów z OLIWSKIEGO ZOO
Występuje w Europie, Ameryce Płn., u wybrzeży Grenlandii. Zamieszkuje brzegi wód, bagniska, podmokłe łški, brzegi rowów. Pokarm stanowiš pędy rolin wodnych, rzęsa wodna, nasiona traw pszenicy, żołędzie, rozwielitki, larwy komarów, małże, żaby, limaki, ikra ryb.
Na podstawie materiałów z OLIWSKIEGO ZOO
Występuje w Ameryce Północnej, osiedlona między innymi w Wielkiej Brytanii, Nowej Zelandii. Pokarm stanowi pędy traw rosnšcych na wybrzeżu, trawa morska, zooplankton, okruchy skorup mięczaków, obficie połyka ziarna piasku. Gniazduje w małych koloniach na wyspach lub nadmorskim brzegu.
Na podstawie materiałów z OLIWSKIEGO ZOO
Na podstawie materiałów z OLIWSKIEGO ZOO
Aż 13 litrów wody mieci się w torbie pelikana! Pelikan baba przybywa w końcu kwietnia do Europy południowej na gniazdowanie, po czym w padzierniku odlatuje z powrotem do Afryki.
Na podstawie materiałów z OLIWSKIEGO ZOO
Na podstawie materiałów z OLIWSKIEGO ZOO
Ptaki sš symbolem zdolnoci lotu, jednak wiele gatunków równie sprawnie porusza się chodzšc, skaczšc lub biegajšc. Szczególnie ptaki odkrytych przestrzeni - pustyń, terenów trawiastych - sš wyspecjalizowanymi biegaczami; wiele z nich słabo albo rzadko lata, a niektóre stały się nielotami. Majšc kończyny przednie przekształcone w skrzydła, ptaki sš zwierzętami dwunożnymi, które chodzš, biegajš, skaczš, pływajš lub nurkujš. Dzięki temu mogły zasiedlić wiele rodowisk i prowadzić różnorodny tryb życia.
Ich zdolnoć do lotu umożliwiła im skolonizowanie rozmaitych terenów i dzięki temu obecnie ptaki spotkać można na wiecie. Przedstawiciele wielu gatunków ptaków terenów otwartych, pomimo że nie utracili zdolnoci lotu, rzadko wzbijajš się w powietrze i przemieszczajš się głównie "na piechotę". Częciej biegajš niż latajš. Przykładami mogš być przepiórki, dropie, bażanty i inne kuraki, a także kukawka. Ptaki siewkowate równie sprawnie chodzš po ziemi, jak latajš. Piaskowce biegajš wzdłuż brzegów morza i zbierajš drobne skorupiaki. Żyjšce na drzewach ptaki majš krótkie nogi, dzięki temu ich rodek ciężkoci leży nisko; i ułatwia to utrzymanie równowagi na poziomych, chwiejnych gałšzkach. Wiele gatunków ptaków naziemnych posiada długie nogi; u nich rodek ciężkoci nie musi być przesunięty w dół, a ważniejszš sprawš jest długoć kroku i moc nóg, które muszš być na tyle silne, aby ptak mógł wytrwale biegać i skakać. Ptaki poruszajš się po ziemi na trzy główne sposoby - chodzšc i biegajšc, poruszajš nogami naprzemiennie, a skaczšc - razem.
W czasie chodu sš okresy, kiedy obie stopy dotykajš razem ziemi. W biegu natomiast sš momenty, kiedy obie stopy nie dotykajš ziemi. Tak jak i my, ptaki, w zależnoci od potrzeby, potrafiš chodzić lub biegać.
SPOSOBY CHODZENIAWiększoć gatunków ptaków wróblowatych (Passerines) to małe ptaki nadrzewne, które skaczš z gałęzi na gałš - jest to najszybszy sposób przemieszczania się na drzewie. Większoć innych gatunków chodzi lub biega, a niektóre na ziemi poruszajš się skokami. Sroka, kiedy chce poruszać się wolno, chodzi, a kiedy chce przemieszczać się szybciej - skacze. Sępy, co jest charakterystycznš cechš dla wszystkich gatunków tych ptaków, kiedy poruszajš się po ziemi skaczš z nogi na nogę, co wyglšda raczej doć dziwacznie. Niektóre gatunki, na przykład kos i inne drozdy, czasami skaczš, a czasami biegajš.
Większoć gatunków ptaków pływajšcych bardzo niezdarnie porusza się po lšdzie - wystarczy popatrzeć na kaczki lub perkozy, które powłóczš niezgrabnie swymi umieszczonymi z tyłu ciała kończynami - jak chruciele (do których zaliczajš się na przykład kurka wodna i łyska) sš tutaj wyjštkiem, gdyż dobrze chodzš i pływajš. Ptaki biegajšce zwykle majš długie silne nogi i krótkie palce. U niektórych gatunków liczba palców jest zredukowana z czterech do trzech. Stru afrykański najbardziej wyspecjalizowany w bieganiu gatunek ze wszystkich ptaków ma tylko dwa palce.
STRU AFRYKAŃSKIStru afrykański jest największym i najwyższym gatunkiem ptaka. Tak jak jego kilku najbliższych krewnych - emu, kazuar, nandu i kiwi jest przystosowanych do chodzenia i biegania, jest też całkowicie pozbawiony zdolnoci do lotu. Stru afrykański występuje w różnych częciach Afryki, na obszarze od południowego Maroka i Etiopii po Afrykę Południowš, jednak wiele lokalnych populacji zmniejszyło swš liczebnoć w tym stuleciu. Spotyka się go na płaskich, suchych, otwartych półpustyniach i na sawannie.
Jako zwierzę przystosowane do biegania stru afrykański ma długie, silne nogi opatrzone dwoma palcami, które tworzš strukturę przypominajšcš wyglšdem racice antylop lub innych szybko biegajšcych ssaków. Taka budowa kończyn jest udogodnieniem w czasie szybkiego biegu, gdyż zmniejsza powierzchnię kontaktu z podłożem, a co za tym idzie tarcie. Jeden palec, opatrzony płaskim pazurem, jest o wiele większy i dwiga większoć masy ciała zwierzęcia. Elastycznoć cięgien nóg ułatwia strusiowi oszczędzanie energii na takiej samej zasadzie, jak w przypadku gumowej piłki odbijajšcej się od podłoża.
Stru afrykański posiada o wiele bardziej rozbudowane mięnie nóg niż ptaki latajšce, dzięki czemu potrafi biegać nawet szybciej niż większoć antylop. Wszystkie gatunki strusi biegajš szybko i z gracjš sš też bardzo wytrzymałe. Efektywniej wykorzystujš one tlen w porównaniu z ptakami takimi jak np. pingwiny i gęsi, które sš niezgrabnymi piechurami, zużywajšcymi tlen trzy razy szybciej niż strusie. Większoć ptaków biegajšcych pobiera tlen mniej więcej w tym samym tempie, co ssak o podobnej masie ciała poruszajšcy się z podobnš prędkociš.
Eksperymenty przeprowadzone na strusiach "chodzšcych" na tamach przenonikowych wykazały, że zużywajš one tlen w tym samym tempie co kucyk o podobnej masie ciała. Stru afrykański może biec z prędkociš około 48 km/godz przez 20 minut, nie męczšc się i potrafi chodzić godzinami równym tempem, wykonujšc 80 kroków na minutę. Tylko wytrzymały ptak może skutecznie unikać drapieżników, takich jak lamparty i hieny. Uważa się, że stru afrykański potrafi w biegu osišgać prędkoć 96 km/godz.; na pewno, kiedy przyspiesza uciekajšc przed niebezpieczeństwem osišga prędkoć 72 km/godz. Często w czasie ucieczki robi uniki, odbiegajšc nagle na boki, co jeszcze bardziej utrudnia drapieżnikowi schwytanie go. W parku Masai Mara w Kenii zmierzono prędkoć pewnego biegajšcego strusia, która wynosiła 60 km/godz. Stru ten biegajšc z tš prędkociš wygrałby niejednš końskš gonitwę. Nawet miesięczne pisklęta strusia potrafiš biec z prędkociš 50 km/godz.
Dorosły stru wykorzystuje swoje potężne nogi nie tylko do biegania, ale także wydrapuje nimi zagłębienie na gniazdo. Używa ich bronišc się przed drapieżnikami oraz w walkach z rywalami, w czasie, których mocno kopie przeciwnika swym długim, silnym palcem.
Strusie afrykańskie o wiele szybciej wykrywajš zbliżajšce się niebezpieczeństwo niż większoć ssaków, żerujšcych na sawannie. Zaniepokojone zachowujš się niespokojnie i tak dajš znać innym zwierzętom, na przykład żerujšcym antylopom o obecnoci drapieżników. W ten sposób spełniajš funkcję wartowników w mieszanych stadach zwierzšt sawanny.
WAŻNIEJSZE FAKTY
Stru afrykański
STRUTHIO CAMELUS
Wysokoć: do 2,7 m.
Masa: do 156 kg.
NANDU
istniejš dwa gatunki nandu:
KAZUARY
Istniejš trzy gatunki kazuarów:
NIELOTY (KIWI)
Istniej trzy gatunki nielotów:
KUKAWKA
GEOCCOCCYX CALIFORNIANUS
Długoć: do 40 cm plus 20 cm ogon
Masa: 190-270 g
Na podstawie materiałów ze WIATA WIEDZY
zoo@zoo.gd.pl